XÁC ĐỊNH THIỆT HẠI LIÊN QUAN ĐẾN KHUNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI BỊ CAN, BỊ CÁO

Trong vụ án hình sự, việc xác định thiệt hại xảy ra là vô cùng quan trọng, đặc biệt đối với những vụ án kinh tế tham nhũng hay liên quan đến tội phạm có chức vụ, quyền hạn. Xác định thiệt hại là yếu tố then chốt để đảm bảo sự công bằng và chính xác trong việc xét xử, thiệt hại không chỉ phản ánh mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội, mà còn là căn cứ quan trọng để xác định mức độ trách nhiệm hình sự của bị cáo và khung hình phạt tương ứng. Trong bài viết này, đội ngũ luật sư IPIC xin được chia sẻ đến quý độc giả một tình huống pháp lý thực tế liên quan đến việc xác định chính xác thiệt hại xảy ra, nhằm bảo vệ tốt nhất cho quyền lợi của bị can, bị cáo trong 1 vụ án mới nhất về tội phạm có chức vụ Nhà nước.

Quy định pháp luật

Trong pháp luật hình sự, Bộ Luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), cách xác định thiệt hại không được quy định cụ thể mà tuỳ vào hành vi phạm tội, khách thể bị tội phạm xâm phạm, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ có những phương hướng tiếp cận về xác định thiệt hại cũng khác nhau.

Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng chỉ quy định chung chung về xác định thiệt hại, chỉ dừng lại ở việc liệt kê các thiệt hại được bồi thường, theo đó, thiệt hại do tài sản bị xâm phạm bao gồm: Tài sản bị mất, bị hủy hoại hoặc bị hư hỏng;  Lợi ích gắn liền với việc sử dụng, khai thác tài sản bị mất, bị giảm sút; Chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế và khắc phục thiệt hại; Thiệt hại khác do luật quy định.

Tình huống pháp lý thực tế

Vụ án chúng tôi đang tiến hành xử lý liên quan đến hành vi của bị can là cán bộ Nhà nước có hành vi phạm tội khi thi hành công vụ dẫn đến cho phép một trung tâm đào tạo lái xe không đủ điều kiện và không tiến hành đào tạo dạy nghề nhưng vẫn đề xuất để được cấp giấy phép lái xe trái quy định pháp luật cho học viên. Theo Kết luận điều tra, xác định thiệt hại gây ra bao gồm học phí của học viên được cấp giấy phép lái xe trái quy định lên tới hàng trăm tỷ đồng.

Tại Điều 356. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ

1. Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Có tổ chức;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Gây thiệt hại về tài sản từ 200.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.

3. Phạm tội gây thiệt hại về tài sản 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.

4. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng.

Như vậy, nếu thiệt hại về tài sản ở mức dưới 200 triệu đồng, bị can có thể đối mặt với mức án cải tạo không giam giữ hoặc tù từ 1 đến 5 năm. Tuy nhiên, khi thiệt hại tăng lên, mức độ hình phạt cũng gia tăng tương ứng, với mức án từ 5 đến 10 năm, thậm chí lên đến 15 năm tù nếu thiệt hại vượt qua 1 tỷ đồng.

Điều này làm chúng tôi vô cùng trăn trở vì khoản lợi mà bị can này nhận được từ trung tâm lái xe trong vụ án chỉ là ba chục triệu đồng, con số quá nhỏ so với thiệt hại mà cơ quan điều tra kết luận. Chính vì thiệt hại được ghi nhận lên tới hàng trăm tỷ đồng, tại Kết luận điều tra, hành vi của bị cáo bị kết tội theo Khoản 3 Điều 356 BLHS.

Tư duy pháp lý của luật sư

Từ những trăn trở ấy, luật sư tiến hành nghiên cứu làm rõ “thiệt hại” tại Kết luận điều tra có thực sự xác đáng hay không. Chúng tôi đã nhận ra một điểm quan trọng mà tại Kết luận điều tra không ghi nhận, đó chính là lỗi của các bên đối với “thiệt hại” xảy ra.

Theo Bộ luật dân sự, thiệt hại xảy ra khi có lỗi của bên gây thiệt hại. Đồng thời, “Trường hợp vi phạm nghĩa vụ và có thiệt hại là do một phần lỗi của bên bị vi phạm thì bên vi phạm chỉ phải bồi thường thiệt hại tương ứng với mức độ lỗi của mình.”

Trong trường hợp này, lỗi không chỉ thuộc về trung tâm đào tạo lái xe mà chính những học viên cũng có lỗi khi biết trung tâm không tổ chức đào tạo, không thực hiện hoạt động dạy và học nhưng vẫn được cấp chứng chỉ. Như vậy, đã xảy ra sự thỏa thuận giữa người dạy và người học về việc “học giả bằng thật”. Theo đó, số tiền học phí là số tiền thu lợi bất chính khi có sự đồng thuận giữa người học và học viên nên không được xem là số tiền thiệt hại của vụ án. Vì học viên biết rõ việc học không đúng quy định pháp luật nên học viên phải xác định là người có quyền nghĩa vụ liên quan chứ không phải là bị hại.

Luật sư đang tiến hành kiến nghị cơ quan điều tra xem xét lại vấn đề xác định thiệt hại này của vụ án, trường hợp kiến nghị thành công, hành vi của bị can sẽ được chuyển từ khoản 3 xuống khoản 1, tương ứng khung hình phạt chuyển từ 10 đến 15 năm từ giam xuống cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm, cùng với kiến nghị về áp dụng thêm những tình tiết giảm nhẹ, mong rằng sẽ có những kết quả khả quan nhất đối với bị can.

Kết luận: Qua ví dụ trong vụ án này, chúng ta thấy rõ rằng sự chính xác trong việc đánh giá thiệt hại là yếu tố quyết định đến việc áp dụng khung hình phạt phù hợp. Tuy nhiên, trong thực tiễn, việc xác định thiệt hại cần phải được xem xét một cách toàn diện, với sự cân nhắc kỹ lưỡng về lỗi của các bên liên quan, không chỉ của bị can mà còn của những đối tượng có sự đồng thuận trong hành vi vi phạm pháp luật. Từ đó, chúng ta có thể đảm bảo rằng mỗi vụ án được xét xử công bằng, đúng đắn và thấu tình đạt lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tất cả các bên.

Trên đây là một số nội dung chia sẻ kiến thức kinh nghiệm của Công ty Luật TNHH IPIC. Nếu quý khách hàng cần tư vấn chi tiết, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi.

Luật sư Nguyễn Trinh Đức – Giám đốc Công ty Luật TNHH IPIC

Điện thoại: 0936342668

Email: infor@ipic.vn; trinhduclawyer@gmail.com

Trân trọng!

Người thực hiện:Chuyên viên pháp lý - Nguyễn Yến

Tham khảo thêm các vấn đề pháp lý hình sự tại:

Điểm đặc biệt trong tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ tại điều 356 BLHS

Giới hạn nào cho thời gian tạm giam của bị can, bị cáo?

Thu thập "tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sư", nhiệm vụ đãi cát tìm vàng của luật sư