Tham nhũng trong lĩnh vực tư có thể bị xử lý hình sự

Tham nhũng trong lĩnh vực tư có thể bị xử lý hình sự  đây là nội dung trao đổi giữa Luật sư Nguyễn Trinh Đức trên báo Phapluatplus.vn của Bộ tư pháp.

Người dẫn chương trình: Theo quy định của Luật phòng chống tham nhũng có hiệu lực vào ngày 01 tháng 7 năm 2019 thì tham nhũng đã được quy định trong lĩnh vực tư. Vậy luật sư có thể nói cụ thể hơn về quy định pháp luật đối với vấn đề này?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức - Công ty Luật TNHH IPIC: Tham nhũng trong lĩnh vực tư là hành vi lợi dụng chức vụ quyền hạn tham nhũng trong lĩnh vực liên quan đến tổ chức, doanh nghiệp khu vực ngoài nhà nước. Bao gồm các hành vi: Tham ô tài sản; nhận hối lộ; đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của doanh nghiệp, tổ chức mình vì vụ lợi.

Đối tượng tham nhũng trong lĩnh vực tư gồm các loại hình doanh nghiệp: Công ty đại chúng, tổ chức tín dụng và tổ chức xã hội do Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ hoặc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập hoặc phê duyệt điều lệ có huy động các khoản đóng góp của Nhân dân để hoạt động từ thiện.

Người dẫn chương trình: Luật sự có thể nói rõ hơn tại sao Luật phòng chống tham nhũng lại quy định chống tham nhũng trong lĩnh vực tư không?

Luật sư: Việc đưa chống tham nhũng trong lĩnh vực tư vào luật là một nhu cầu khách quan của xã hội, nội dung này thế giới họ đã quy định từ lâu, chúng ta mới đưa vào cũng là muộn so với thông lệ trên thế giới. Việc đưa vào quy định tham nhũng trong lĩnh vực tư vào Luật chống tham nhũng vì những lý do cơ bản như sau:

Thứ nhất: Hiện quy mô kinh tế của khu vực tư nhân ngày càng lớn mạnh, tác động đến hàng ngàn người, các hành vi tham nhũng trong lĩnh vực này có thể gây thiệt hại cho hàng trăm, nghìn cổ đông cũng như tác động xấu đến quản trị công nên việc đưa vào trong luật phòng chống tham nhũng là nhu cầu thực tế cần đòi hỏi.

Thứ hai: Lĩnh vực công và lĩnh vực tư có mối quan hệ mật thiết với nhau nên việc phòng và chống tham nhũng trong hai lĩnh vực này cần thiết tiến hành song song với nhau.

Thứ ba: Việc quy định tham nhũng trong lĩnh vực tư phù hợp với công ước của Liên hợp quốc về phòng chống tham nhũng mà Việt Nam là một thành viên tham gia công ước này.

Người dẫn chương trình: Với quy định về phòng chống tham nhũng trong lĩnh vực tư như trên, theo Luật sư thì nó sẽ tác động, ảnh hưởng như thế nào đối với doanh nghiệp, người quản lý doanh nghiệp?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức - Công ty Luật TNHH IPIC: Về mặt tích cực, sẽ bảo về lợi ích cho các tổ chức trên, và là cách thức ngăn ngừa hành vi tham nhũng trong các tổ chức đó. Đồng thời các tổ chức này phải thay đổi cách quản lý, quản trị tổ chức mình ngày càng minh bạch hơn đó cũng là cơ sở để các công ty đại chúng phát triển tốt hơn, là công cụ để bảo vệ các cổ đông được tốt hơn.

Về mặt tiêu cực, đây là rũi ro đối với người quản lý và chính doanh nghiệp là công ty đại chúng. Nếu theo cách thức và thói quen điều hành cũng như sử dụng tài sản doanh nghiệp như hiện nay thì nguy cơ bị hình sự hóa các quan hệ trên là rất cao.

Như chúng ta biết là nhiều doanh nghiệp trên sàn làm ăn thua lỗ nhưng chủ doanh nghiệp và người liên quan thì lại là "đại gia siêu xe, du thuyển, máy bay"….; nếu không có sự chấp hành  tốt về quản trị thì rất dể trở thành tham ô tài sản.  Hay việc bố trí và sử dụng nhân sự như đưa người quen, anh em, bạn bè vào điều hành trên cơ sở tư lợi cá nhân, phe cách .. có thể phạm tội đưa và nhận hối lộ.

Cần đặc biệt lưu ý vì nhiều chủ doanh nghiệp công ty đại chúng vẫn điều hành doanh nghiệp với tư duy dà doanh nghiệp gia đình đặc biệt khi họ nắm số lượng cổ phần chi phối thì tư tưởng và cách điều hành này càng phổ biến. Lấy tài sản, tiền doanh nghiệp đi đầu tư ngoài và nhờ người thân đứng tên, cán bộ nhân viên đứng tên, những hành vì này có thể trở thành hành vi tham ô tài sản mà hiện nay nhiều doanh nghiệp lớn vẫn sử dụng cách thức này để kinh doanh như là lợi thế.

Đặc biệt khi hành vi này có thể bị lợi dụng đấu đá nội bộ gây mất đoàn kết trong công ty, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà động lực của nó chính là đấu đá nội bộ.

Người dẫn chương trình: Tham nhũng trong lĩnh vực tư có bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không?

Luật sư: Theo luật phòng chống tham nhũng năm 2018, không có quy định tham nhũng trong lĩnh vực tư sẽ bị khởi tố trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, theo Bộ luật hình sự năm 2015, tham nhũng trong lĩnh vực tư có thể sẽ bị khởi tố trách nhiệm hình sự.

Theo điều 80 Luật phòng chống tham nhũng năm 2018 quy định về áp dụng biện pháp về phòng chống tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước :”Trách nhiệm, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu quy định tại Điều 72, các điểm a, b và d khoản 3 Điều 73 của Luật này”

Dẫn chiếu theo quy định tại điều này, điều 72 luật phòng chống tham nhũng quy định: “Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phải chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra tham nhũng của người do mình trực tiếp quản lý, giao nhiệm vụ; Cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phải chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra tham nhũng trong lĩnh vực công tác và trong đơn vị do mình được giao trực tiếp phụ trách; người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phải chịu trách nhiệm liên đới”.

Điều 73 Luật phòng chống tham nhũng quy định: Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị được xem xét loại trừ, miễn, giảm hoặc bị tăng trách nhiệm pháp lý trong các trường hợp sau đây:

“Được xem xét loại trừ trách nhiệm trong trường hợp không thể biết hoặc đã áp dụng các biện pháp cần thiết để phòng ngừa, ngăn chặn hành vi tham nhũng;