Về quyền khởi kiện của thành viên, cổ đông công ty.

Câu hỏi và bình luận

Quyền khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích của người khác được quy định tại Điều 187 BLTTDS 2015. So với BLTTDS 2004 trong đó quy định ba trường hợp, BLTTDS 2015 bổ sung thêm hai trường hợp, gồm: i) bảo vệ người lao động, bảo vệ người tiêu dùng; ii) bảo vệ lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng. Luật quy định: Thành viên công ty hay cổ đông công ty nhân danh công ty khởi kiện Hội đồng quản trị để bảo vệ lợi ích người khác. Điều 161 của Luật Doanh nghiệp 2014 quy định rõ hơn tại Điều 50: thành viên có quyền khởi kiện Hội đồng thành viên công ty TNHH hoặc đối với người quản lý công ty nói chung. Các nước Anh, Pháp, Hàn Quốc, kể cả ở Đông Nam Á như Singapore cũng có quy định về quyền khởi kiện nhân danh công ty và coi đó là vụ kiện phái sinh (derivative action). Tòa án các nước có quyền xử những vụ án như thế, nhưng luật tố tụng Việt Nam chưa có quy định này, do vậy, trong thời gian tới, thành viên công ty có thể căn cứ vào Điều 50 hoặc Điều 161 của Luật Doanh nghiệp 2014 để khởi kiện người quản lý công ty vì người quản lý công ty vi phạm nghĩa vụ quản lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công ty và họ nhân danh công ty đi kiện. Vậy Việt Nam hiện nay có nhận đơn khởi kiện và thụ lý hay không đối với những trường hợp này? Hay Tòa án sẽ cho rằng theo BLTTDS thì thành viên công ty không có quyền nhân danh công ty vì họ không phải là người đại diện theo pháp luật và họ cũng không phải là người được đại diện theo pháp luật ủy quyền? Luật tố tụng cũng quy định thành viên công ty không có quyền nhân danh công ty khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Điều 187 BLTTDS 2015 không đưa ra một điều khoản phòng ngừa để bao hàm các trường hợp khác mà luật khác có quy định mà quy định cứng luôn các trường hợp cụ thể, không có các trường hợp khác. Do đó,nếu Tòa án từ chối các trường hợp khởi kiện như trên thì người khởi kiện có quyền khiếu nại không? Nếu khiếu nại thì tòa án trả lời như thế nào?

Trả lời

BLTTDS 2015 không quy định vấn đề khởi kiện của thành viên công ty nhân danh công ty hoặc nhân danh thành viên công ty. Đối với quan hệ dân sự giữa một pháp nhân với chủ thể là một pháp nhân khác thì phải thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật. Do vậy, nếu khởi khởi kiện đối với cá nhân khác thì phải là người đại diện được Luật Doanh nghiệp quy định và phải phù hợp với BLTTDS. Điều 50 của Luật Doanh nghiệp quy định cá nhân thành viên công ty có thể nhân danh công ty để khởi kiện Hội đồng quản trị. Như thế, trường hợp này thuộc quy định tại khoản 4 Điều 30.

Trả lời của Tòa Án Nhân Dân Tối Cao